Orkiestra Symfoniczna Filharmonii w Zabrzu rozpoczęła swoją działalność wiosną 1950 r. Powołano wtedy Towarzystwo Miłośników Filharmonii Górniczej, do którego zadań należało zapewnienie nowo – powstałej orkiestrze bytu finansowego.
Warto nadmienić, iż jednym z założycieli zespołu był wybitny kompozytor, aranżer, pianista i dyrygent Edward Czerny.
Edward Czerny, właść. Eberhard Antonius Czerny, pseud. Edward Czerny, Edward Eberhard Czerny, La Strado, kompozytor, dyrygent, aranżer multiinstrumentalista, reżyser dzwięku; ur. 11 czerwca 1917, Hindenburg (Zabrze); zm. 16 lutego 2003, Salzgitter (Dolna Saksonia). Przed wojną studiował w Konservatorium der Reichshauptstadt Berlin kompozycję i teorię u Kurta von Wolfurta oraz dyrygenturę u Arthura Rothera. Prowadził własną orkiestrę, angażowaną do koncertów i rewii na śląsku (Katowice, Gliwice, Wrocław). W Zabrzu prowadził rozrywkowe orkiestry Haus Metropol i Admiralspalast. Występował w rozgłośni wrocławskiej i gliwickiej. Nie został zmobilizowany ze względu na niepełnosprawność, spowodowaną wypadkiem samochodowym w Berlinie. Podczas działań wojennych przebywał w Zabrzu.
W latach 1945-46 był współzałożycielem i członkiem Zabrzańskiej Orkiestry Filharmonicznej (obecna nazwa: Filharmonia Zabrzańska) oraz Oddziału Związku Zawodowego Muzyków w Zabrzu. Do 1947 działał też jako dyrygent orkiestry firmowanej własnym nazwiskiem, dla której pisał repertuar rozrywkowy, taneczny i swingowy z jazzowymi improwizacjami, wykonywany na koncertach i w rewiowych widowiskach na terenach południowej Polski. W latach 1948-81 zajmował się komponowaniem i aranżacjami dla orkiestr symfonicznych i rozrywkowych Polskiego Radia i Telewizji w Warszawie, Krakowie, Katowicach i w Łodzi oraz dla orkiestr dętych i big bandów. W latach 1951-54 był kierownikiem muzycznym Teatru Dramatycznego w Jeleniej Górze, a w roku 1957 big bandu Jana Walaska. W 1959 roku podpisał kontrakt koordynatora artystycznego Orkiestr Symfonicznych i Orkiestr Dętych Związku Zawodowego Kolejarzy oraz rozpoczął stałą współpracę z warszawską Orkiestrą Reprezentacyjną Wojska Polskiego i in. czołowymi orkiestrami dętymi w kraju i zagranicą.
Od 1955 roku mieszkał w Warszawie. W latach 1955-58 pełnił funkcję drugiego dyrygenta, a od 1959 do 1974 roku pierwszego dyrygenta i dyrektora artystycznego popularnego big bandu, działającego pod nazwą Orkiestra Taneczna Polskiego Radia, z którym nagrał około dwóch tysięcy utworów, koncertował w całej Polsce i krajach sąsiednich (ówczesne NRD, ZSRR, Czechosłowacja, Rumunia, Węgry). Od 1959 miał stałe audycje radiowe w Programach I i II Polskiego Radia, w których wylansował większość, nagranych pod własną dyrekcją, przebojów drugiej połowy lat 50. i 60. zeszłego stulecia.
Od 1975 roku poświęcił się twórczości kompozytorskiej, dyrygował gościnnie koncertami filharmonicznymi w Polsce i w Niemczech. W 1979 roku Komitet Papieski zamówił u Edwarda Czernego monumentalne opracowanie pieśni Boże coś Polskę z okazji pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do ojczyzny. Od 1981 roku przebywał za granicą. Pisał dla NDR Sinfonieorchester i NDR Pops Orchestra oraz Rundfunk-Tanzorchester Berlin oraz innych niemieckich orkiestr symfonicznych, dętych i rozrywkowych. W 1992 roku uległ w Salzgitter ciężkiemu wypadkowi samochodowemu. Pochowany jest w Berlinie.
Edward Czerny otrzymał wiele nagród m.in. Ministra Kultury i Sztuki (wielokrotnie), wyróżnienie na Festiwalu Jazzowym w Nowym Jorku za kompozycję Diabelski młyn (1959), nagrodę w międzynarodowym konkursie na utwór rozrywkowy w Monachium za Wesołą wiadomość (1964), nagrody w międzynarodowych konkursach na utwór na orkiestrę dętą: w Londynie za Saksofony na huśtawce (1971) i we Wiedniu za Parafrazę Perpetuum Mobile J.Straussa (1975), Złotą płytę Polskich Nagrań za całokształt twórczości (1977). Edward Czerny został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za zasługi dla kultury polskiej (1976).
Edward Czerny był jednym z twórców Festiwali w Sopocie, w Opolu i w Kołobrzegu jako ich wieloletni opiekun artystyczny, dyrygent i aranżer. Pisał i nagrywał muzykę teatralną i filmową. Z zespołami śląsk i Mazowsze współpracował od chwili ich powstania. W Archiwach Polskiego Radia w Warszawie, Łodzi, Katowicach i Krakowie pozostawił przeszło 3000 nagrań orkiestr radiowych pod własną dyrekcją oraz H. Debicha, R. Dudka, J. Gerta, J. Haralda, St. Hasa, S. Rachonia, A. Rezlera, S. Strahla, B. Szuli, i in. zawierających kompozycje, opracowania twórcze muzyki klasycznej, rozrywkowej i jazzowej oraz orkiestr dętych. Tworzył repertuar dla najwybitniejszych solistów opery i operetki, gwiazdami polskiej piosenki z zespołem Skaldowie, z zespołami wokalnymi np. Alibabki, Novi Singers, Partita oraz z instrumentalistami jazzowymi: Nagrał powyżej 300 płyt dla Polskich Nagrań, Muzy i in. wydawnictw płytowych oraz dla Polonii w Stanach Zjednoczonych, które doczekały się wielu wznowień. Od 2005 roku odbywa się Zabrzański Festiwal Orkiestr im. Edwarda Eberharda Czernego. W 2007 roku Edward Czerny został wyróżniony tytułem Wybitnego Zabrzanina. <
Tego samego roku w październiku odbył się inauguracyjny koncert zespołu pod nazwą Filharmonia Górnicza.
W tamtym czasie do zadań Filharmonii należało min. bezpłatnie koncertować górnikom, hutnikom, spółdzielcom – czyli tzw. światu pracującemu, podnosić wiedzę muzyczną wśród klasy robotniczej oraz „udowadniać, że górnik nie tylko potrafi wydobywać węgiel, ale także być artystą muzykiem.”
I rzeczywiście członkowie orkiestry nie tylko grali w zespole, ale jednocześnie byli pracownikami różnych zakładów pracy – w szczególności kopalń.
Ciężka praca całego zespołu wkrótce zaowocowała pierwszym sukcesem. W 1951r. filharmonicy zabrzańscy zdobyli pierwszą nagrodę odbywającego się w Teatrze Narodowym w Warszawie Festiwalu Muzyki Polskiej.
W 1953r. całkowity mecenat nad zespołem przejął Związek Zawodowy Górników, a orkiestra zaczęła uczestniczyć we wszystkich ważnych wydarzeniach państwowych, kulturalnych czy społecznych.
Szybko wykształcił się drugi podstawowy nurt działalności Filharmonii – szczególnie pielęgnowany do dziś. Orkiestra jako jedna z pierwszych w kraju zaczęła prowadzić systematyczne koncerty ze specjalnie przygotowanymi programami dla dzieci i młodzieży.
Pierwsze lata działalności orkiestry to przede wszystkim prezentacje muzyki lżejszego gatunku-operowej, operetkowej, rozrywkowej oraz popularnych utworów z klasyki.
Z biegiem czasu profil zespołu zaczął się zmieniać w kierunku programów typu filharmonicznego, który to styl pracy orkiestra obecnie reprezentuje w stopniu wysoce profesjonalnym. Potwierdzeniem tego faktu są programy koncertów, ale przede wszystkim nazwiska artystów krajowych i zagranicznych.
Ogromna praca muzyków, oraz jej efekty zostały w połowie lat 80-tych dostrzeżone u władz. Zniknął tytuł Filharmonia Górnicza – w zamian zespół otrzymał nazwę Państwowej Filharmonii co było wyrazem uznania dla jej osiągnięć.
W kilkudziesięcioletniej działalności Orkiestry koncertowali z nią najwybitniejsi artyści z kraju i zagranicy: Wiesław Ochman, Andrzej Hiolski, Henryk Grychnik, Zdzisława Donat, Grażyna Brodzińska, Bogna Sokorska, Paulos Raptis, Bernard Ładysz, Romuald Tesarowicz, Piotr Paleczny, Krystian Zimermann, Krzysztof Jabłoński, Waldemar Malicki, Halina Czerny-Stefańska, Małgorzata Walewska, Ryszard Karczykowski, Aleksandra Kurzak, Mariusz Kwiecień, Piotr Beczała, Gary Guthman, Alto Noras, Konstanty Andrzej Kulka, Krzysztof Jakowicz, Bartłomiej Nizioł, Wanda Wiłkomirska, Kaja Danczowska, Grzegorz Fitelberg, Karol Stryja, Jerzy Katlewicz, Wojciech Michniewski, Jerzy Salwarowski, Marek Pijarowski, Laszlo Baranyay /Węgry/, Iyrkki Myllarinen /Finlandia/, Tsung Yeh, Adam Rosenbloom. ,Takako Takahashi, Shiro Hatae/Japonia/,Ernest Werner Seiler, Benno Schollum /Austria/, Marco Capelli, Ciro di Giovanni/Włochy/, Tai Wai Li/Chiny/, Iwan Iwanow, Kałudi Kałudow, Bożydar Nikołow/Bułgaria/,Galina Wernygora /Ukraina/, Eugen Indjic i wielu innych.
Obok wszystkich ważniejszych estrad koncertowych w kraju orkiestra Filharmonii Zabrzańskiej kilkakrotnie koncertowała w Rosji, Słowacji, Węgrzech, Austrii, Czechach, Niemczech a nawet w Japonii.
Uczestniczyła w międzynarodowych festiwalach m. in. :”Gaude Mater” w Częstochowie, “Viva il Canto” w Cieszynie, Europejskim Festiwalu Jana Kiepury w Krynicy, Krystyny Jamroz w Busku-Zdroju, śląskiej Trybunie Kompozytorów w Katowicach, Festiwalu Gwiazd w Międzyzdrojach, “Silesia-Pradziad” w Kędzierzynie i innych.
Zespół regularnie bierze udział w Międzynarodowym Konkursie Muzycznym im. Michała Spisaka w Dąbrowie Górniczej w charakterze orkiestry konkursowej.
Orkiestra nagrała kilka płyt CD, oraz zarejestrowała szereg programów dla TVP z udziałem najwybitniejszych artystów polskich estrad.
Filharmonia Zabrzańska w przeszłości została uhonorowana m.in.: Nagrodą Kulturalną Prezydenta Zabrza, Złotym laurem Umiejętności, Nagrodą światowej Fundacji “Zdrowie, Rozum, Serce” “Lider Promocji Kultury Polskiej” (druga orkiestra po Filharmonii Narodowej), nagrodą “Ambasador Zabrza”, Złotą odznaką “Zasłużony dla województwa śląskiego”.
Repertuar orkiestry preferuje utwory klasycyzmu i romantyzmu, chętnie sięgamy także po dzieła współczesne-szczególnie kompozytorów szkoły śląskiej. W stałych cyklach prezentowane są estradowe wykonania oper i operetek. Mamy stale w repertuarze kilka różnych programów z muzyką popularną, filmową, jazzową, musicalową, dixielandową i rozrywkową.
W sezonie artystycznym zespół przygotowuje około 20 programów symfonicznych, 5 oratoryjnych, kilka rozrywkowych, oraz 10 osobnych programów w cyklicznej akcji dla dzieci i młodzieży. Obecnie koncertujemy średnio 10 razy w miesiącu w siedzibie orkiestry, jak i na estradach całego kraju. Chętnie uczestniczymy także w imprezach charytatywnych.
Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Zabrzańskiej liczy 60 muzyków, zaś jej Dyrektorem Naczelnym i Artystycznym jest od 1990 r. Sławomir Chrzanowski.
